Iedereen kent tijden waarin het leven vanzelf lijkt te gaan. Het geluk wordt je in de schoot geworpen, je eet elke dag een magnum en vrienden waar je net op dat moment op zit te wachten bellen spontaan aan met een six pack speciaalbier. Je vertelt over de mega succesvolle dag die je hebt gehad en deelt het gezamenlijke geluk.
Het leven lacht je van oor tot oor toe.
Dan komt er altijd dat moment, dat er iets kleins toch even tegenzit.

Je schoenveter breekt af als je ‘s ochtends op tijd probeert te komen.

Geen tijd om een oud touwtje tussen de camping spullen in de garage te gaan zoeken dus je laat het erbij. Als je met je vers gemalen kopje bonen koffie richting de auto loopt merk je dat het misschien niet zo slim was geweest. Je bemerkt dit, omdat de warme koffie inclusief het schuimlaagje zwevend voor je ogen hangt. Je lijkt naar voren te tuimelen en voor je het weet ligt er een gebroken oortje van het koffiekopje naast je. Je hebt een gat in je nieuwe spijkerbroek, en er zit warme koffie door het laatste beetje haar op je hoofd heen. Bovendien lig je languit op de stoep te kermen van de pijn. Dan weet je, vanaf hier gaat het bergafwaarts met mijn geluk.

Je weet al dat pech nooit in enkelvoud komt. Een regelrechte ramp voor Jos. Wat staat Jos nu te wachten?

In dit voorbeeld heb ik het over iets kleins, maar uiteraard kun je de val door de schoenveter opschalen naar de ramp die voor jouw van toepassing is. Hoe ga je om met veranderingen binnen het team? Hoe ga je om met verandering op de werkvloer? Of hoe ga je om met de verandering van cultuur?

Onderzoeksbureau Zunin & Meyers maakte onderstaande schema voor de staat Nebraska. Ze vroegen zich af hoe mensen omgaan met rampen, door welke stadia ga je dan emotioneel?

Fase 1 voorafgaand

In deze fase zie je vaak angst en onzekerheid. Vooral als je de ramp kan zien aankomen, de lengte van deze fase is dus nogal afhankelijk van hoe duidelijk de ramp is die er aan zit te komen. De man met schoenveter werd gewaarschuwd doordat hij zijn veter brak, hij wist ervan, maar nam het risico om zonder de veter te repareren naar zijn werk te gaan. 

Rampen zonder deze fase geven een gevoel van onmacht. Er was geen enkel moment waarop je iets had kunnen doen. Je kreeg geen kans om jezelf of je familie te beschermen. Ik moet hierbij denken aan de mensen die op 11 september in de Twin Towers aan het werk waren.

Fase 2 impact

Een reeks van emoties volgen elkaar snel op. Deze reeks van emoties kan een shock tot gevolg hebben of zorgen voor een overdreven reactie. Dit zijn de momenten waarop mensen puur en limbisch reageren met bevriezen, vechten of vluchten. Vaak is het impact moment van een ramp redelijk kort en heftig.

Fase 3 De held uithangen

Een periode waarin vaak veel actie is. Acties die vaak toch weinig productief blijken. Adrenaline giert nog door je lichaam en dus zie je veel heldendaden en altruïsme. Het is het bouwen aan het samenhorigheidsgevoel dat hierna komt. Iedereen wil iets bijdragen.

Fase 4 Samen sterk

In het originele schema van Zunin en Myers wordt dit de honeymoon genoemd. ‘We’re in this together’, ‘samen staan we sterk’. Ook in onze Corona crisis zag je dit terug. We gingen samen applaudisseren voor de zorg medewerkers. Leiders stijgen in deze fase in populariteit als ze het saamhorigheidsgevoel stimuleren. Er ontstaat ook optimisme en hoop dat alles snel weer bij het oude komt. Het beste moment om projecten te starten die breed draagvlak nodig hebben. De man in het voorbeeld zou tegen zichzelf gezegd hebben …’wat zijn we toch dom bezig vandaag, maar het komt wel weer goed’.

Fase 5 Desillusie

Als illusionist is de desillusie fase niet een van mijn favoriete fases. Snel wordt de heftigheid van de ramp gerealiseerd. De man voelt de pijn weer als de adrenaline afneemt. Tijdens de corona crisis begonnen de Nederlanders zich te realiseren dat er hierna een grote economische recessie aan zat te komen. En dat de hulp voor alle ZZP-ers maar minimaal was. Men begint zich in rap tempo zorgen te maken over de consequenties van de ramp. 

Het steeds groter wordende gat tussen hulp en de pijn roept vaak gevoelens van in de steek gelaten te zijn op. Dit wordt nog duidelijker als anderen gewoon weer aan het werk gaan. Als de buurman vrolijk fluitend met een vers kopje koffie zijn tesla in stapt dan maakt dat de feiten van onze Jos destemeer duidelijk.

De desillusie fase kan soms langer duren dan gehoopt. Door herinneringen en herdenkingen wordt er verwerkt maar wordt deze fase ook verlengd. Dit hoeft geen geplande herdenking te zijn, de gedachte aan hoe lang het geleden is, is vaak al genoeg om de desillusie fase te verlengen.

Fase 6 wederopbouw

Nadat er acceptatie heeft plaatsgevonden kan er begonnen worden met het herstel. De veter wordt gemaakt, de wond op de neus heelt. Vaak zie je dat er degelijke samenwerkingen ontstaan om nu met meer rust dan in de ‘samen sterk’ fase aan gezamenlijke doelen te werken. Het is het terug in het zadel klimmen. Dat levert spanning op maar het moet wel gebeuren. Misschien kiest Jos vanaf nu alleen nog voor klittenband schoenen. Hoewel hij zich afvraagt of gepest worden op zijn werk erger is dan niet vallen. 

Afhankelijk van catastrofale gebeurtenissen kan deze fase lang duren. Als je de korst van de wond blijft krabben duurt het lang tot deze genezen is.

Nadat ik kennis had gemaakt met het schema hierboven maakte ik er (precies aan het begin van de corona crisis) de volgende video van.

Over vallen, over het maar laten gebeuren als het toch niet te stoppen is. Soms is de macht groter dan jij zelf. Je verzetten kost dan alleen maar energie.