Met zijn magische trucs weet illusionist Jochem Nooyen (42) zijn publiek altijd te verwonderen. Tegelijkertijd is hij ook als acteur te zien op het witte doek. “Ik ben altijd met van alles bezig; stilzitten past niet bij mij.”

Een rijke fantasie kan elk kind gebruiken

“Als kind kon ik me altijd al goed vermaken. Ik had niet veel nodig: op vakantie speelde ik de hele middag met koekenpannen. Ik verzon dan mijn eigen verhalen die ik kon gaan naspelen. Speelgoed of keukengerei: het maakte niet uit wat het was, het lukte mij altijd wel om er een geschikt verhaal bij te verzinnen. Mijn moeder was altijd erg onder de indruk van mijn fantasie: ‘Dat kan je je hele leven gebruiken’, zei ze dan. Hoewel ik altijd bezig was met mijn eigen entertainment, was het dus niet zo dat ik een geboren entertainer was, in de zin van dat ik iedereen aan het lachen kreeg en de hele dag door grapjes maakte. Persoonlijk heb ik er dus geen aanleg voor, maar ik denk wel dat iemand een ‘geboren entertainer’ kan zijn.

Sommige mensen worden geboren in de spotlights, of kunnen vanaf hun geboorte mensen al aan het lachen krijgen. Maar toch denk ik dat als je ouder wordt je als entertainer meer gaat nadenken over de diepgang van een verhaal. Als kind denk je natuurlijk minder snel na over zulke dingen. Een voorbeeld: Dans is een hele sterke vorm van expressie – als je jong bent houdt je je alleen bezig met alle stappen en passen. Maar gaandeweg je ouder wordt, ga je toch meer afvragen: Wat voor verhaal wil ik vertellen? Waar gaat het nummer over? Waarom doe ik dit? Ik vind dat zangeres Pink dat heel mooi laat zien in haar videoclips; je komt er meteen achter welk verhaal zij aan de kijker wil vertellen. Dat heeft ook met de leeftijd te maken. Ik probeer dat ook altijd, want als entertainer is dat voor mij heel erg belangrijk.”

Je wereldbeeld verandert als je ouder wordt

“Mijn droom was vroeger om uitvinder te worden. Ik kwam op dat idee nadat ik een film van Herman van Veen had gezien, Kunst en Vliegwerk. In die film was hij een soort van uitvinder die van allemaal afval – in zijn tuin – verschillende soorten apparaten maakte, waar mensen ook nog iets aan hadden. Het idee van het uitvinden van apparaten, die ook nog goed zouden zijn voor de wereld, vond ik als kind echt geweldig. Nu kijk ik daar heel anders naar. Niet dat mijn perspectief over het uitvinden van helpende apparaten is veranderd, maar meer het beeld van wie een uitvinder is. Ik krijg dan toch snel het gevoel, dat dat iemand is die een beetje verstrooid is en als kluizenaar alleen zijn dagen doorbrengt. Ik ben het tegenovergestelde, want ik moet echt onder de mensen zijn; ik zou niet als kluizenaar kunnen leven.

Wat ik nu doe, valt er zeker wel mee te vergelijken. Als illusionist vind ik ook constant nieuwe dingen uit. Of het nou oplossingen zijn tijdens de voorstellingen, of apparaten en machines die de acts moeten ondersteunen.  Stel je voor er is een kist, en die kist kan konijnen laten verdwijnen, dan kan je vanuit wat die kist kan een act verzinnen. Maar het is veel leuker als je eerst een verhaal bedenkt. Je bent goochelaar en werkt in een dierentuin er zijn teveel konijnen ‘je baas komt naar je toe en zegt’, die moeten weg!’. Hoe zorg je er dan voor dat je tien konijnen laat verdwijnen? Je begint dan met het vinden van een verhaal en zoekt dan welke trucs je moet gebruiken, om het verhaal interessant te houden voor de kijker. Het bedenken van een oplossing voor jouw probleem als illusionist is in mijn ogen dan ook een soort van uitvinden; een goede storyline, die wordt ondersteunt met magische trucs.”

Niet elke acteur kan een slechterik spelen

“Een acteur die mij altijd heel erg heeft gefascineerd is Steve Buscemi (bekend van Reservoir Dogs en The Big Lebowski). Bij hem krijg ik altijd het gevoel dat je heel snel bevriend met hem kan raken; hij ziet er misschien een beetje vreemd uit, maar is wel heel aardig. Maar dat hij dan opeens, uit het niets, om kan slaan in een psychopathische maniak – of er echt uit het niets totaal iets mis is met hem. Ik vind het mooi dat hij vaak de rol van de slechterik krijgt toegewezen, dat is iets wat je niet elke acteur ziet doen. Het past hem heel goed want ondanks dat hij slecht is, blijft hij toch iets onschuldigs en betrouwbaars hebben.

Zelf heb ik nog altijd de ambitie gehad als acteur om de rol van een psychopaat te spelen – vergelijkbaar met rollen die hij heeft gespeeld. Vaak word ik gecast voor een rol van een vriendelijke karakter, terwijl mij het juist leuk lijkt om als acteur de duistere kant van een karakter te belichten.

Ik hou ervan om te acteren en tegelijkertijd op te treden als illusionist. Ik hoop dan eigenlijk ook niet dat ik gedwongen word om een keuze te gaan maken tussen acteren of goochelen; in mijn ogen is dat een duivels dilemma. Maar als die dag dan toch ooit aanbreekt en ik voor de keuze kom te staan om te stoppen met mijn voorstellingen als illusionist of te acteren in een film die mij aanspreekt, dan laat ik dat laatste toch wel los.

Transparantie tegenover je publiek is belangrijk

“De essentie van je act is altijd om mensen te misleiden of hun keuzes te beïnvloeden. De voorstelling kan dan verlopen van: ‘Jullie kunnen dat niet en alleen ik als illusionist kan dat’, maar dat is niet hoe ik het zelf aanpak. Ik wil mensen niet het gevoel geven van dat ze onnozel zijn. Ik vind het belangrijker om te laten zien hoe wij te beïnvloeden of af te leiden zijn. Op het gebied van magie kan ik als illusionist natuurlijk meer dan iemand uit het publiek en natuurlijk probeer ik mensen te vermaken. Maar het is niet mijn doel om mensen alleen te laten zien wat ik kan.

In 2009 deed ik mee aan het televisieprogramma van SBS6: De Nieuwe Uri Geller Tijdens het programma lieten ze lijken of alle deelnemende illusionisten, paranormaal begaafd waren, maar in die show bestonden de acts voornamelijk uit mentalisme. Een mentalist is een illusionist die de illusie creëert dat die een zesde zintuig heeft en doet of die paranormale dingen kan. Misschien dat het goed was voor de kijkcijfers, dat weet ik niet, maar daar stond ik persoonlijk niet achter. Als persoon en artiest staat integriteit bij mij altijd op de eerste plek.

Ondanks alles is het toch een waanzinnige ervaring geweest, en heb ik het tot de halve finale weten te schoppen. Er stond een immense druk op ons, waar ik wel van genoot. We hadden een keer in de twee weken een live show – als je doorging werd dat iedere week. Wat betekende dat we in korte tijd met nieuwe ideeën moesten komen, moesten voorbereiden, repeteren en dan ook nog eens voor de eerste keer je act mag laten zien. Voor het eerst een act uitvoeren is natuurlijk enorm spannend, want het kan totaal verkeerd aflopen – het blijven natuurlijk acts met risico’s. Er werd ook naar gekeken door miljoenen mensen, dus de spanning en druk lag nog hoger.”

Niet alle jongens dromen die uitkomen, blijven bestaan

“Mijn eerste eigen theatertour was een jongensdroom die uitkwam, echt het perfecte plaatje voor mij. Het was een voorstelling over privacy. In mijn voorstelling wilde ik, aan de hand van een storyline, het publiek laten zien hoe veilig onze gedachten tegenwoordig zijn, met al die slimme algoritmes en artificial intelligence. Tijdens de voorstelling raadt ik bijvoorbeeld de pincodes van mensen uit het publiek, maar ze kwamen gaandeweg het verhaal ook achter prive geleolige zaken over mij. Het doel van mijn voorstellingen is om mensen aan het denken te zetten.

In het begin hadden we zeker geen uitverkochte zalen, maar naarmate de tijd vorderde, werd het wel steeds drukker en voller. Alles ging goed totdat dat stomme virus op kwam dagen. Dat is een heel pittige tijd geweest. Maar in plaats van thuis in frustratie te blijven zitten, ben ik gaan bedenken: wat kan ik wel doen? Samen met mijn technicus zijn we met het idee gekomen om online shows te houden en dat is aardig succesvol geweest

Veel mensen hebben geleden door de pandemie en het heeft mij ook aan het denken gezet: Is het misschien niet verstandiger om naar een kantoorbaan te zoeken? Maar een kantoorbaan is gewoon echt niet aan mij besteed: ik kan gewoon niet stilzitten. Tuurlijk heb ik er ooit over nagedacht, vooral tijdens de pandemie, en weet ik ook dat het meer vastigheid biedt. Maar ik weet ook van mezelf, dat ik het niet ga volhouden en op een gegeven moment schreeuwend het pand verlaat.”